Μια δικηγόρος. Μια επιστήμονας πληροφορικής. Μια στρατιωτική αναλύτρια. Μια δασκάλα.
Τι κοινό έχουν όλες αυτές; Είναι πτυχιούχες επαγγελματίες που δεν μπορούν να βρουν δουλειές πλήρους απασχόλησης. Από το 2008 απασχολούνται περιστασιακά – δουλεύοντας με ετήσιες συμβάσεις, με λίγη συμβουλευτική στο πλάι, προσπαθώντας να επιβιώσουν στην “πιάτσα”. Ξόδεψαν χιλιάδες δολάρια σε πτυχία και μεταπτυχιακά για να αποφύγουν αυτή ακριβώς την “πιάτσα”. Παραμέλησαν όνειρα – δημοσιογραφία, τέχνη, ψυχαγωγία – για πιο ασφαλείς επιλογές, με μόνο αποτέλεσμα να διαπιστώσουν ότι η πιο ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι η δουλειά τους θα είναι επισφαλής και αναλώσιμη.
Οι άνεργες πτυχιούχες ακούν να τους λένε ότι φταίνε αυτές για την κατάστασή τους. Θα έπρεπε να διαλέξουν λένε ένα πιο “χρήσιμο” πτυχίο, όπως φυσικές επιστήμες ή πολυτεχνείο και να αποφύγουν τις ασταθείς και απεχθείς ανθρωπιστικές επιστήμες. Η αλήθεια είναι ότι στην “άνεργη ανάκαμψη”, σχεδόν κάθε τομέας της οικονομίας έχει αποδεκατιστεί. Οι εταιρείες έχουν μετατρέψει τις μόνιμες δουλειές σε έκτακτη απασχόληση και τις θέσεις νεοπροσλαμβανόμενων σε άμισθη άσκηση.
Αλλάζοντας το πτυχίο σου δεν μπορείς να αλλάξεις μια χαλασμένη οικονομία.
Οι άνθρωποι απαξιώνονται
Στις ΗΠΑ 9% των επιστημόνων πληροφορικής είναι άνεργες και 14,7% αυτών που έχουν πτυχία σε πληροφοριακά συστήματα δεν έχουν δουλειά. Απόφοιτες με πτυχία σε επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικοί και ιατρικής είναι αντιμέτωπες με ποσοστά ανεργίας -ρεκόρ σχεδόν σε διπλάσια επίπεδα από πριν την κρίση. Η αγορά εργασίας για νομικούς συνεχίζει να χειροτερεύει κι μόνο 55% από τις πτυχιούχες του 2011 έχουν πλήρη απασχόληση. Ακόμη και ο στρατός, ο γίγαντας του προϋπολογισμού των ΗΠΑ μειώνει θέσεις εργασίας λόγω των αυτόματων περικοπών.
Δεν απαξιώνονται τα προσόντα ή τα πτυχία αλλά οι άνθρωποι.
Οι ακαδημαϊκές αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο χλευασμό για την επιλογή επαγγέλματος τους. “πήρες διδακτορικό, τι περίμενες;” τους λένε όταν επισημαίνουν ότι 76% των πανεπιστημιακών δουλεύουν χωρίς εργασιακή ασφάλεια, συνήθως με μισθούς φτώχειας.
Η αλήθεια είναι ότι η αγορά εργασίας των ακαδημαϊκών είναι άσχημη εδώ και δεκαετίες. Αλλά μέχρι το 2008 οι κάτοχοι διδακτορικών μπορούσαν να έχουν υψηλότερες προσδοκίες. Από το 2009 οι περισσότεροι τομείς έχουν απολέσει το 40% περίπου των θέσεων ενώ η επετηρίδα υποψηφίων με προσόντα συνεχίζει να μεγαλώνει. Οι περισσότερες κάτοχοι διδακτορικών δουλεύουν ως επισκέπτριες καθηγήτριες ή στους τομείς της εκλεκτικής φτώχειας που αποκαλούνται κατ' ευφημισμό “μη αμειβόμενη καθηγήτρια”, “ειδική βοηθός καθηγήτρια” ή “εθελοντική ευκαιρία ανάπτυξης”.
Η καλύτερη μεταξύ άσχημων επιλογών
Παρά τις άσχημες εργασιακές συνθήκες της ανώτερης εκπαίδευσης, οι νέες εξακολουθούν να εγγράφονται σε μεταπτυχιακά και διδακτορικά. Οι διαφωνούντες εξανίστανται: γιατί μια νέα θα δεχόταν να ξοδέψει χρόνια για ένα τίτλο αμφιβόλου αξίας; Γιατί να μην “βρει δουλειά”; Πράγμα που φαίνεται αστείο στην 20άρα που αποφοιτάει σε μια οικονομία όπου οι συνομήλικές της ξοδεύουν χρόνια ψάχνοντας μάταια για δουλειά και βρίσκοντας μόνο άμισθη άσκηση ή χαμηλόμισθη ευκαιριακή απασχόληση, συνήθως εξακολουθώντας να μένουν με τους γονείς. Ένα χρηματοδοτούμενο διδακτορικό ή μεταπτυχιακό με ασφάλιση υγείας είναι μια πολύ ευπρόσδεκτη διέξοδος.
“Μα δεν πρόκειται για τις προσωρινές αποδοχές σου” συνεχίζει η διαφωνία, “πρόκειται για τις αποδοχές από εργασία που χάνεις για να κάνεις σπουδές”. Στο οποίο η 30άρα, που έχει περάσει την ενήλικη ζωή της σε μια οικονομία στάσιμων αποδοχών και μειωμένων ευκαιριών, εξηγεί παίρνοντας την 20αρα σε μιαν άκρη, ότι αυτό είναι κάτι που της είπαν και της ίδιας αλλά δεν την ωφέλησε ποτέ. Λέει στην 20αρα και που αυτή ήδη ξέρει: είναι δύσκολο να κάνεις σχέδια που από την αρχή δεν έχουν κανένα μέλλον.
Ζούμε στο τούνελ που είναι στην άκρη του φωτός.
Αν είσαι 35 και κάτω – και πολύ συχνά μεγαλύτερη – οι συμβουλές της παλιάς οικονομίας δεν σε αφορούν. Ζεις στην οικονομία του τέλους της απασχόλησης, όπου οι εταιρίες έχουν αποφασίσει απλά να μην πληρώνουν τις εργαζόμενες. Τα κέρδη εξακολουθούν να είναι υψηλά. Τα λεφτά είναι εκεί. Αλλά όχι για σένα. Εσύ θα δουλέψεις χωρίς αύξηση, ασφάλιση ή εργασιακή ασφάλεια. Η επιβίωση είναι πλέον η κύρια φιλοδοξία.
Η κατάσταση στην ανώτερη εκπαίδευση είναι απλά ένα σύμπτωμα μιας γενικότερης ασθένειας. Ενώ τα πανεπιστήμια έχουν χρηματοδότηση ρεκόρ και ξοδεύουν εκατομμύρια σε εγκαταστάσεις πολυτελείας, οι διοικήσεις δικαιολογούν την άσχημη μεταχείριση των διδασκόντων λέγοντας ότι 1) “επέλεξαν” να δουλεύουν για μισθούς φτώχειας και 2) διάλεξαν ειδικότητες που έχουν περιορισμένη αξία στην αγορά – αγνοώντας φυσικά ότι σε αυτή την αγορά σχεδόν καμία δεν έχει αξία, εκτός από αυτές που απολαμβάνουν τα μεγαλύτερα κέρδη.
Η διαδικασία επιλογής κλάδου σπουδών – η επιδεξιότητα στην οποία όλο και περισσότερο έχει την έννοια μιας εταιρικής χορηγίας – μεταφέρει αυτή την αδικία στο επίπεδο των πτυχιακών σπουδών απαξιώνοντας τόσο την επιλογή της φοιτήτριας όσο και της διδάσκουσας. Αλλά όταν η απαξίωση καθορίζεται από αυτές που αποδίδουν - ή στερούν - χρηματική αξία, υπάρχει λόγος για επαναξιολόγηση της όλης διαδικασίας.
Αποτυχία του συστήματος
Είναι εύκολο να διαμαρτύρεσαι για ένα διαλυμένο σύστημα. Είναι πιο δύσκολο να βρεις τρόπο να ζήσεις μέσα σε αυτό.
Αυτό που πρέπει να γίνει ξεκάθαρο είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια κρίση στις προσωπικές επιλογές. Είναι μια ευρύτερη αποτυχία του συστήματος – στην ανώτερη εκπαίδευση και ακόμα παραπέρα. Είναι μια κρίση χειραγώγησης προσδοκιών – προσδοκιών για το τι είδους δουλειά είναι “κανονική”, τι είδους μεταχείριση πρέπει να ανεχτεί κανείς, και σε ποιο επίπεδο είναι λογικές οι θυσίες.
Όταν η επιβίωση ανάγεται σε φιλοδοξία, η θυσία γίνεται αρετή. Αλλά κάποια που υποφέρει δεν είναι ηρωίδα. Κάποια που υποφέρει είναι απλά κάποια που υποφέρει.
Αν υποφέρεις με τον κατάλληλο τρόπο – σιωπηλά ή με δηλωμένη πίστη στους θεσμούς – τότε είσαι μια σκληρά εργαζόμενη που “κάνει το χρέος της”. Αν υποφέρεις με τρόπο που κάνει ορατό τον πόνο σου, που σπάει την σιωπή σου, τότε είναι μια παραπονιάρα – και θεωρείσαι άξια της τύχης σου.
Αλλά καμία εργαζόμενη δεν αξίζει να υποφέρει. Το να επιτείνεις το βάσανο της υλικής στέρησης προσθέτοντας εκλογικεύσεις ότι είναι απαραίτητη και επιθυμητή, όχι μόνο αποτελεί σκληρότητα προς τα άτομα, αλλά δίνει στις εκμεταλλεύτριες ηθικό δικαίωμα να εκμεταλλεύονται.
Τα άτομα εσωτερικεύουν την οικονομική κρίση καθώς οργανωμένα τα ΜΜΕ τις κατηγορούν ότι έπρεπε αυτές να κάνουν κάτι διαφορετικά. Πιέζονται για να πετύχουν στόχους που συνεχώς μετακινούνται. Εκφράζουν ευγνωμοσύνη για την ίδια τους την κακομεταχείριση: την άμισθη εργασία, την οφειλόμενη στα χρέη τους αφοσίωση, την επένδυσή τους σε ένα μέλλον που ποτέ δεν έρχεται.
Και όταν δεν έρχεται, και αναρωτιούνται γιατί, τους λένε ότι ήταν ανόητες να το περιμένουν. Σταματούν να μιλάνε γιατί η ταπείνωση δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί. Η ταπείνωση είναι ένα τίμημα που πληρώνεις σιωπηλά – και με σιωπή.
Τι κοινό έχουν όλες αυτές; Είναι πτυχιούχες επαγγελματίες που δεν μπορούν να βρουν δουλειές πλήρους απασχόλησης. Από το 2008 απασχολούνται περιστασιακά – δουλεύοντας με ετήσιες συμβάσεις, με λίγη συμβουλευτική στο πλάι, προσπαθώντας να επιβιώσουν στην “πιάτσα”. Ξόδεψαν χιλιάδες δολάρια σε πτυχία και μεταπτυχιακά για να αποφύγουν αυτή ακριβώς την “πιάτσα”. Παραμέλησαν όνειρα – δημοσιογραφία, τέχνη, ψυχαγωγία – για πιο ασφαλείς επιλογές, με μόνο αποτέλεσμα να διαπιστώσουν ότι η πιο ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι η δουλειά τους θα είναι επισφαλής και αναλώσιμη.
Οι άνεργες πτυχιούχες ακούν να τους λένε ότι φταίνε αυτές για την κατάστασή τους. Θα έπρεπε να διαλέξουν λένε ένα πιο “χρήσιμο” πτυχίο, όπως φυσικές επιστήμες ή πολυτεχνείο και να αποφύγουν τις ασταθείς και απεχθείς ανθρωπιστικές επιστήμες. Η αλήθεια είναι ότι στην “άνεργη ανάκαμψη”, σχεδόν κάθε τομέας της οικονομίας έχει αποδεκατιστεί. Οι εταιρείες έχουν μετατρέψει τις μόνιμες δουλειές σε έκτακτη απασχόληση και τις θέσεις νεοπροσλαμβανόμενων σε άμισθη άσκηση.
Αλλάζοντας το πτυχίο σου δεν μπορείς να αλλάξεις μια χαλασμένη οικονομία.
Οι άνθρωποι απαξιώνονται
Στις ΗΠΑ 9% των επιστημόνων πληροφορικής είναι άνεργες και 14,7% αυτών που έχουν πτυχία σε πληροφοριακά συστήματα δεν έχουν δουλειά. Απόφοιτες με πτυχία σε επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικοί και ιατρικής είναι αντιμέτωπες με ποσοστά ανεργίας -ρεκόρ σχεδόν σε διπλάσια επίπεδα από πριν την κρίση. Η αγορά εργασίας για νομικούς συνεχίζει να χειροτερεύει κι μόνο 55% από τις πτυχιούχες του 2011 έχουν πλήρη απασχόληση. Ακόμη και ο στρατός, ο γίγαντας του προϋπολογισμού των ΗΠΑ μειώνει θέσεις εργασίας λόγω των αυτόματων περικοπών.
Δεν απαξιώνονται τα προσόντα ή τα πτυχία αλλά οι άνθρωποι.
Οι ακαδημαϊκές αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο χλευασμό για την επιλογή επαγγέλματος τους. “πήρες διδακτορικό, τι περίμενες;” τους λένε όταν επισημαίνουν ότι 76% των πανεπιστημιακών δουλεύουν χωρίς εργασιακή ασφάλεια, συνήθως με μισθούς φτώχειας.
Η αλήθεια είναι ότι η αγορά εργασίας των ακαδημαϊκών είναι άσχημη εδώ και δεκαετίες. Αλλά μέχρι το 2008 οι κάτοχοι διδακτορικών μπορούσαν να έχουν υψηλότερες προσδοκίες. Από το 2009 οι περισσότεροι τομείς έχουν απολέσει το 40% περίπου των θέσεων ενώ η επετηρίδα υποψηφίων με προσόντα συνεχίζει να μεγαλώνει. Οι περισσότερες κάτοχοι διδακτορικών δουλεύουν ως επισκέπτριες καθηγήτριες ή στους τομείς της εκλεκτικής φτώχειας που αποκαλούνται κατ' ευφημισμό “μη αμειβόμενη καθηγήτρια”, “ειδική βοηθός καθηγήτρια” ή “εθελοντική ευκαιρία ανάπτυξης”.
Η καλύτερη μεταξύ άσχημων επιλογών
Παρά τις άσχημες εργασιακές συνθήκες της ανώτερης εκπαίδευσης, οι νέες εξακολουθούν να εγγράφονται σε μεταπτυχιακά και διδακτορικά. Οι διαφωνούντες εξανίστανται: γιατί μια νέα θα δεχόταν να ξοδέψει χρόνια για ένα τίτλο αμφιβόλου αξίας; Γιατί να μην “βρει δουλειά”; Πράγμα που φαίνεται αστείο στην 20άρα που αποφοιτάει σε μια οικονομία όπου οι συνομήλικές της ξοδεύουν χρόνια ψάχνοντας μάταια για δουλειά και βρίσκοντας μόνο άμισθη άσκηση ή χαμηλόμισθη ευκαιριακή απασχόληση, συνήθως εξακολουθώντας να μένουν με τους γονείς. Ένα χρηματοδοτούμενο διδακτορικό ή μεταπτυχιακό με ασφάλιση υγείας είναι μια πολύ ευπρόσδεκτη διέξοδος.
“Μα δεν πρόκειται για τις προσωρινές αποδοχές σου” συνεχίζει η διαφωνία, “πρόκειται για τις αποδοχές από εργασία που χάνεις για να κάνεις σπουδές”. Στο οποίο η 30άρα, που έχει περάσει την ενήλικη ζωή της σε μια οικονομία στάσιμων αποδοχών και μειωμένων ευκαιριών, εξηγεί παίρνοντας την 20αρα σε μιαν άκρη, ότι αυτό είναι κάτι που της είπαν και της ίδιας αλλά δεν την ωφέλησε ποτέ. Λέει στην 20αρα και που αυτή ήδη ξέρει: είναι δύσκολο να κάνεις σχέδια που από την αρχή δεν έχουν κανένα μέλλον.
Ζούμε στο τούνελ που είναι στην άκρη του φωτός.
Αν είσαι 35 και κάτω – και πολύ συχνά μεγαλύτερη – οι συμβουλές της παλιάς οικονομίας δεν σε αφορούν. Ζεις στην οικονομία του τέλους της απασχόλησης, όπου οι εταιρίες έχουν αποφασίσει απλά να μην πληρώνουν τις εργαζόμενες. Τα κέρδη εξακολουθούν να είναι υψηλά. Τα λεφτά είναι εκεί. Αλλά όχι για σένα. Εσύ θα δουλέψεις χωρίς αύξηση, ασφάλιση ή εργασιακή ασφάλεια. Η επιβίωση είναι πλέον η κύρια φιλοδοξία.
Η κατάσταση στην ανώτερη εκπαίδευση είναι απλά ένα σύμπτωμα μιας γενικότερης ασθένειας. Ενώ τα πανεπιστήμια έχουν χρηματοδότηση ρεκόρ και ξοδεύουν εκατομμύρια σε εγκαταστάσεις πολυτελείας, οι διοικήσεις δικαιολογούν την άσχημη μεταχείριση των διδασκόντων λέγοντας ότι 1) “επέλεξαν” να δουλεύουν για μισθούς φτώχειας και 2) διάλεξαν ειδικότητες που έχουν περιορισμένη αξία στην αγορά – αγνοώντας φυσικά ότι σε αυτή την αγορά σχεδόν καμία δεν έχει αξία, εκτός από αυτές που απολαμβάνουν τα μεγαλύτερα κέρδη.
Η διαδικασία επιλογής κλάδου σπουδών – η επιδεξιότητα στην οποία όλο και περισσότερο έχει την έννοια μιας εταιρικής χορηγίας – μεταφέρει αυτή την αδικία στο επίπεδο των πτυχιακών σπουδών απαξιώνοντας τόσο την επιλογή της φοιτήτριας όσο και της διδάσκουσας. Αλλά όταν η απαξίωση καθορίζεται από αυτές που αποδίδουν - ή στερούν - χρηματική αξία, υπάρχει λόγος για επαναξιολόγηση της όλης διαδικασίας.
Αποτυχία του συστήματος
Είναι εύκολο να διαμαρτύρεσαι για ένα διαλυμένο σύστημα. Είναι πιο δύσκολο να βρεις τρόπο να ζήσεις μέσα σε αυτό.
Αυτό που πρέπει να γίνει ξεκάθαρο είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια κρίση στις προσωπικές επιλογές. Είναι μια ευρύτερη αποτυχία του συστήματος – στην ανώτερη εκπαίδευση και ακόμα παραπέρα. Είναι μια κρίση χειραγώγησης προσδοκιών – προσδοκιών για το τι είδους δουλειά είναι “κανονική”, τι είδους μεταχείριση πρέπει να ανεχτεί κανείς, και σε ποιο επίπεδο είναι λογικές οι θυσίες.
Όταν η επιβίωση ανάγεται σε φιλοδοξία, η θυσία γίνεται αρετή. Αλλά κάποια που υποφέρει δεν είναι ηρωίδα. Κάποια που υποφέρει είναι απλά κάποια που υποφέρει.
Αν υποφέρεις με τον κατάλληλο τρόπο – σιωπηλά ή με δηλωμένη πίστη στους θεσμούς – τότε είσαι μια σκληρά εργαζόμενη που “κάνει το χρέος της”. Αν υποφέρεις με τρόπο που κάνει ορατό τον πόνο σου, που σπάει την σιωπή σου, τότε είναι μια παραπονιάρα – και θεωρείσαι άξια της τύχης σου.
Αλλά καμία εργαζόμενη δεν αξίζει να υποφέρει. Το να επιτείνεις το βάσανο της υλικής στέρησης προσθέτοντας εκλογικεύσεις ότι είναι απαραίτητη και επιθυμητή, όχι μόνο αποτελεί σκληρότητα προς τα άτομα, αλλά δίνει στις εκμεταλλεύτριες ηθικό δικαίωμα να εκμεταλλεύονται.
Τα άτομα εσωτερικεύουν την οικονομική κρίση καθώς οργανωμένα τα ΜΜΕ τις κατηγορούν ότι έπρεπε αυτές να κάνουν κάτι διαφορετικά. Πιέζονται για να πετύχουν στόχους που συνεχώς μετακινούνται. Εκφράζουν ευγνωμοσύνη για την ίδια τους την κακομεταχείριση: την άμισθη εργασία, την οφειλόμενη στα χρέη τους αφοσίωση, την επένδυσή τους σε ένα μέλλον που ποτέ δεν έρχεται.
Και όταν δεν έρχεται, και αναρωτιούνται γιατί, τους λένε ότι ήταν ανόητες να το περιμένουν. Σταματούν να μιλάνε γιατί η ταπείνωση δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί. Η ταπείνωση είναι ένα τίμημα που πληρώνεις σιωπηλά – και με σιωπή.
Οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν πάντα επιλογές. Αλλά οι επιλογές των σημερινών εργαζομένων είναι όλο και λιγότερες. Η επιβίωση δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων, είναι θέμα νοοτροπίας – να μην συγχέεις την κακή τύχη με ελάττωμα χαρακτήρα, να μην συγχέεις τις χαμένες ευκαιρίες με ευκαιρίες που ποτέ δεν υπήρξαν.
Δεν είσαι η δουλειά σου. Αλλά είσαι ο τρόπος που φέρεσαι στους ανθρώπους.
Τι μπορείς λοιπόν να κάνεις? Μπορείς να δουλέψεις όσο πιο σκληρά μπορείς και να κάνεις ότι καλύτερο μπορείς. Μπορείς να οργανωθείς και να ενισχύσεις κινήσεις για συλλογική αλλαγή. Μπορείς να δουλέψεις την πιάτσα και να βγάλεις ότι γίνεται από τα λίγα και να εκμεταλλευτείς τις συγκυρίες.
Αλλά όταν πέσεις, να ξέρεις ότι εκατομμύρια άλλες πέφτουν μαζί σου. Να ξέρεις ότι κατά ένα μεγάλο κομμάτι δεν είναι δυνατόν να έχεις έλεγχο της κατάστασης. Και όταν βλέπεις κάποιες άλλες να πέφτουν, άπλωσε τα χέρια να τις πιάσεις.
Της Sarah Kendzior, συγγραφέα από το St Louis που σπουδάζει πολιτική και μέσα επικοινωνίας
πηγή: http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2013/11/surviving-post-employment-economy-201311373243740811.html
Δεν είσαι η δουλειά σου. Αλλά είσαι ο τρόπος που φέρεσαι στους ανθρώπους.
Τι μπορείς λοιπόν να κάνεις? Μπορείς να δουλέψεις όσο πιο σκληρά μπορείς και να κάνεις ότι καλύτερο μπορείς. Μπορείς να οργανωθείς και να ενισχύσεις κινήσεις για συλλογική αλλαγή. Μπορείς να δουλέψεις την πιάτσα και να βγάλεις ότι γίνεται από τα λίγα και να εκμεταλλευτείς τις συγκυρίες.
Αλλά όταν πέσεις, να ξέρεις ότι εκατομμύρια άλλες πέφτουν μαζί σου. Να ξέρεις ότι κατά ένα μεγάλο κομμάτι δεν είναι δυνατόν να έχεις έλεγχο της κατάστασης. Και όταν βλέπεις κάποιες άλλες να πέφτουν, άπλωσε τα χέρια να τις πιάσεις.
Της Sarah Kendzior, συγγραφέα από το St Louis που σπουδάζει πολιτική και μέσα επικοινωνίας
πηγή: http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2013/11/surviving-post-employment-economy-201311373243740811.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου